ام فضل دختر مأمون
| همسر و قاتل امام جواد(ع) | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| خویشاوندان سرشناس | مأمون عباسی(پدر) • معتصم عباسی(عمو) |
| وفات | پس از ۲۲۰ق |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | مسموم کردن امام جواد(ع) |
ام فضل دختر مأمون، (زنده در ۲۲۰ق)از همسران امام جواد(ع) که در برخی منابع به عنوان قاتل او معرفی شده است. به گفته این منابع، ام فضل با تحریک جعفر بن مأمون، امام نهم شیعیان را مسموم کرد و به شهادت رساند.
ازدواج با امام جواد(ع)
ام فضل، دختر مأمون و همسر امام جواد(ع) بود. مأمون از خلفای بنی‌عباس و معاصر با امام رضا(ع) بود.
مأمون در سال ۲۰۲ق. و در زمان حیات امام رضا(ع) ام فضل را به عقد امام جواد(ع) درآورد. برخی گفته‌اند که هنگام اقامت امام رضا(ع) در خراسان، امام جواد برای دیدار وی به این منطقه سفر کرد و در همین دیدار بود که مأمون دختر خود را به عقد او درآورد. اما مسعودی، زمان این ازدواج را پس از شهادت امام رضا(ع) دانسته است.
به گفتۀ شیخ مفید مأمون شیفتۀ اخلاق، علم و ادب محمد بن علی(ع) شده بود. از این رو این ازدواج بنا بر درخواست او صورت گرفت. امام جواد(ع) مهریه‌ای معادل مهریه حضرت زهرا(س)(۵۰۰ درهم) تعیین کرد. این ازدواج از ترس اینکه مبادا خلافت از عباسیان به علویان منتقل شود، اعتراض برخی اطرافیان مأمون را در پی داشت.
امام جواد(ع) از ام فضل، صاحب فرزند نشد.
شهادت امام جواد(ع)
به گفتۀ مسعودی، معتصم و جعفر بن مأمون (برادر ام فضل) دائماً در اندیشه کشتن امام جواد(ع) بودند. سرانجام هنگامی که امام از مدینه به بغداد نزد معتصم آمد، با تحریک جعفر، ام فضل سمی در انگور نهاد و امام با خوردن آن به شهادت رسید. درباره چگونگی مسمومیت امام جواد(ع) به دست ام الفضل سخنان دیگری نیز گفته شده است. شیخ مفید گفته است: «هرچند عده‌ای گفته‌اند که امام جواد(ع) با سم درگذشته است؛ اما این مطلب برای من ثابت نشده که بتوانم بدان شهادت دهم.» برخی منابع شهادت امام جواد را بر اثر سخن‌چینی قاضی بغداد، نزد معتصم دانسته‌اند. معتصم توسط منشی یکی از وزیرانش امام جواد(س) را مسموم کرد و به شهادت رساند.
به گزارش علی بن حسین مسعودی تاریخ‌نگار قرن چهارم، ام الفضل پس از مسموم کردن امام جواد(ع) پشیمان شد و گریه می‌کرد اما امام جواد او را نفرین کرد. معتصم پس از شهادت امام جواد(ع)، ام الفضل را به قصر خود برد اما طولی نکشید که به مرض سختی مبتلا شد و بر اثر همان از دنیا رفت.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۴۹.
- ↑ طبری، تاریخ، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۵۶۶؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۹.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۹.
- ↑ ابن فندق، تاریخ بیهق، ص۴۶.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۸۰؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۷.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ص۲۲۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۸۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۵.
- ↑ عیاشی، التفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۲۰.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۷.
- ↑ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۳۴۵.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۸۱.
منابع
- ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، مؤسسه انتشارات علامه، قم، ۱۳۷۹ق.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، چاپ مکتبة بنی هاشمی، تبریز، ۱۳۸۱ق.
- بیهقی، علی بن زید، تاریخ بیهق، تصحیح و تعلیق: احمد بهمنیار، مقدمه: محمد بن عبدالوهاب قزوینی، کتابفروشی فروغی، تهران.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر العیاشی، تصحیح: هاشم رسولی محلاتی، المکتبة العلمیه الاسلامیه، تهران.
- مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، انصاریان، قم، ۱۴۲۶ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دارالهجرة، ۱۴۰۹ق.
- مفید، الإرشاد، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.